Chilijski nokturn - Roberto Bolano, czyli we własnym świecie

Co jakiś czas, przeglądając różne recenzje człowiek wynotowuje sobie rzeczy, które jak często się podkreśla "trzeba przeczytać". Chodzi tu nie tylko o rzeczy tzw. klasyczne, ale też o literaturę światową, gorące nazwiska i tytuły, które kuszą. Macie tak? Ja mam. Po Keretcie kolejną postacią, z którą postanowiłem choć troszkę się zapoznać to Roberto Bolano. Literatura latynoamerykańska kiedyś u nas bardzo modna ogranicza się w tej chwili w naszych głowach jedynie do kilku nazwisk, warto więc trochę odświeżyć swoje kontakty z tamtym regionem.
To spotkanie - choć niełatwe okazało się bardzo interesujące.
Chilijski nokturn zbudowany jest z jednego długiego monologu. To opowieść księdza Sebastiana Urrutii Lacroix, który leżąc w łóżku i trawiony chorobą, wyglądając śmierci dokonuje pewnego rachunku sumienia. A może raczej próby uporządkowania własnych wspomnień i znalezienia w swoim życiu jakiegoś sensu, usprawiedliwienia? Otrzymujemy opowieść bardzo porwaną - wątki mieszają się, wydarzenia mieszają się z dygresjami i historiami relacjonowanymi przez kogoś innego, te znowu urywają się nagle albo przechodzą w jakieś fantazje, próby interpretacji samego bohatera. Jedno zdanie ciągnie się czasem nawet przez ponad stronę, łatwo w tym strumieniu świadomości się pogubić, ale też można się w tym zupełnie zatracić. Proza gęsta do nazwisk, skojarzeń, znaczeń, wrażeń, które są czytelne głównie dla bohatera, a poruszanie się w tym labiryncie może być sporą frajdą (o ile ktoś lubi takie zabawy).

Bohater oprócz tego, że był kapłanem (o czym wspomina niewiele), miał też ogromne ambicje literackie - to jego pasja i miłość życia. Pisze, czyta, odkrywa dla innych, a wiec również i recenzuje. Książka jest pełna odwołań do twórczości innych (u nas często kompletnie nieznanych) pisarzy i poetów chilijskich, one przeplatają się z różnymi wydarzeniami, ale widzianymi z bardzo selektywnego, osobistego punktu widzenia. Mamy więc przyjaźń z Farawellem, najsłynniejszym krytykiem literatury w Chile, mamy jakiś epizod z Paryża okupowanego przez hitlerowców, jest tajna i przedziwna misja księdza Lacroix do Europy, wreszcie są wydarzenie związane z historią Chile - gęsta atmosfera i napięcie w trakcie rządów Allende, a także okrutne rządy wojskowych po zamachu stanu Pinocheta. Pomyli się jednak bardzo ten, kto będzie próbował znaleźć tu jakieś fakty, opinie, relacje, oskarżenia. W tej opowieści, gdzie do najważniejszego wydarzenia może czasem urosnąć zupełnie wydawało by się mało istotny drobiazg, jakieś słowo, które akurat zapadło w pamięci bohatera na próżno doszukiwać się obiektywnej relacji, świadectwa. Po co więc snuje swą opowieść, gdzie żądza władzy, pragnienie sławy, okrucieństwo, kłamstwo, zdrada i żadne z innych świństw jakie mogą nam przyjść do głowy nie są potępione. On opowiada. Może szukając słuchacza, może usprawiedliwienia, a może już pogodził się z tym, że nawet własne sumienie nie daje mu spokoju, a umysł zadręcza obrazami i słowami z przeszłości? To my słuchając tej zadziwiającej opowieści życia, gdzie ból i cierpienie mieszają się z anegdotkami i błahostkami, sami mamy możliwość osądzić jego czyny, bierność gdy trzeba było działać, rozpoznać emocje jakie nim targały. Osądzić? A może po prostu wysłuchać i zrozumieć?
Chłodno o wydarzeniach, najczęściej dość chłodno o innych i jakież rozedrganie gdy opowiada on o sobie... Ile w tym niespełnienia, samotności, niepewności.Całe życie próbować zachować dystans, odgradzać się od świata książkami, a potem na łożu śmierci zobaczyć ile to życie było warte.

Książka, mimo swej objętości raczej nie do szybkiego łyknięcia.
Ciekawe i niepokojące. Pełne możliwości do własnych refleksji, poszukiwania znaczeń i metafor.