Maus - Art Spiegelman, czyli jak o tym opowiedzieć

 Koronny dowód na to, że komiks nie jest medium jedynie dla rozrywki małolatów, że to po prostu trochę inny sposób na opowiadanie historii. Komiks, który dostaje nagrodę Pulitzera za literaturę? Komiks o holokauście? To już dziś nie dziwi, choć pewnie w momencie gdy Maus się ukazywał, mogło budzić zdziwienie, zwłaszcza, że bohaterami są wcale nie ludzie, tylko... myszy. Ten zabieg, by każdy naród, jego mentalność, charakter, przedstawić jako jakiś gatunek zwierząt (Polakom niestety przypadły mało sympatyczne świnie), jest tu ważny nie tylko w warstwie historycznej. Służy on bowiem autorowi również w momencie gdy pyta o własną tożsamość - człowiek z maską myszy u psychoterapeuty jest bardzo ciekawym spojrzeniem nie tylko na siebie, ale na całe pokolenie dzieci ludzi, którzy przeżyli obozy koncentracyjne. Dla nich przynależność do narodu, który nagle został skazany przez inny na zagładę, była czymś co czasem nawet chcieli ukryć, ale nigdy by się nie wyparli. A ich dzieci? Zabiegane, żyjące w wygodnym świecie, zmęczone słuchaniem o historii, traktujące swoich rodziców jako kogoś od kogo trzeba się uwolnić, kto ogranicza...



 

Art Spiegelman, w trochę autobiograficznej opowieści mówi nam o swojej relacji z ojcem, okropnym zrzędą, hipochondrykiem, sknerą. I o tym, jak postanowił jednak zebrać wspomnienia ojca z okresu wojny, by stworzyć z nich coś na czym się zna. Dla starszego pana, to co robił, nigdy nie wydawało się niczym wartościowym, teraz ma możliwość udowodnić, że te rysuneczki mogą służyć czemuś jak najbardziej poważnemu.

W połowie te zeszyty zawierają wątki współczesne, różne scenki rodzinne, w pewien sposób pokazujące też jak bardzo przeszłość wpłynęła na psychikę, na charakter ojca, jak bardzo ta tragedia wciąż nad nimi wisi. Z początku nie bardzo chce on opowiadać synowi o swoich przeżyciach - może o okresie przedwojennym, o tym jak poznał matkę, chętniej, ale o samej wojnie, o ukrywaniu się, głodzie, walce o przeżycie, o obozie, o tym jak był świadkiem śmierci kolejnych członków rodziny, dużo trudniej. 

Poznajcie Władysława Spiegelmana, Żyda z Sosnowca, człowieka obrotnego i nie ukrywajmy: mającego sporo szczęścia. Bez pomocy innych by nie przeżył, ale nawet dalsze jego życie, naznaczone było cieniem tych, którym się przeżyć nie udało. Co to znaczy był Ocalonym? Spiegelman wyraźnie pokazuje, że to pojęcie nie powinno być przez nas utożsamiane z radością, szczęściem, zwycięstwem. To również bycie świadkiem, czy tego się chce czy nie.