Odpływ - Lars Saabye Christensen, czyli poetycki realizm rodem ze Skandynawii

Coś jest niesamowitego w tym jak Skandynawowie potrafią czarować nawet gdy piszą o sprawach wydawałoby się banalnych, codziennych. Przekonałem się o tym w ciągu ostatnich miesięcy przynajmniej kilka razy - Stulecie, Baśń, wcześniej choćby Cudowne dzieci, a nawet w kryminałach nie musi być banalnie o czym świadczy Śnieg przykryje śnieg.

A teraz zachwycony jestem kolejnym czarodziejem słowa i nastroju. Słyszałem wcześniej dobre opinie o "Półbracie", który podobno jest jeszcze lepszy od "Odpływu" dopisuję go więc jak najprędzej do listy do przeczytania.

 

Powieść Christensena ma w sobie niesamowitą, hipnotyczną siłę, ciepło, a jednocześnie nostalgię. Duża przyjemność, sporo myśli uruchamiających się w trakcie czytania, ale potem gdy przychodzi do pisania notki, wydaję się całkiem bezradny, pusty. Jak te wrażenia i emocje ubrać w słowa?

 

Trzy historie, misternie ze sobą połączone, każda trochę inna w klimacie, a nawet stylu pisania. Mimo różnic, trzy części (dwie niczym klamrą spięte długim epilogiem) tworzą spójną całość. Łączy je główny bohater - człowiek nieszczęśliwy, samotny, próbujący dokonać jakiegoś rozliczenia ze swoim życiem. Jak się domyślamy, w pierwszej części wspomina on swoje dzieciństwo. 

15 letni Chris, zwany Funderem, spędzający wakacje ze swoją matką na pewnej wyspie, po raz pierwszy się zakocha, po raz pierwszy doświadczy tak mocno poczucia winy, mocno przeżyje niemoc twórczą. Cały świat ekscytuje się lądowaniem człowieka na księżycu, ale Funder żyje czymś zupełnie innym. Dziecięce marzenia i fantazje w te letnie dni gwałtownie się rozwieją, a wyczekiwana dorosłość, samodzielność, okaże się raczej źródłem frustracji i zmagania się z własnymi kompleksami. Wymarzona maszyna do pisania, która miała stać się symbolem nowego etapu życia, drogą do przyszłych sukcesów i genialnych dzieł, jak pokaże nam epilog, stanie się polem nieustannej walki, trudu i niezadowolenia z efektów. 

 

Świat dojrzewania, pierwszych prób literackich, marzeń o przyszłości, zderzony z rozważaniami człowieka po 50, pisarza, który ma już jakiś dorobek, o tym co udało się osiągnąć w życiu, przeszłości i relacji z innymi ludźmi, na temat znaczenia i wartości jaką niesie słowo pisane. 

A pomiędzy nimi jakby zupełnie inna w nastroju, dużo bardziej surrealistyczna opowieść o miasteczku, w którym nie ma żadnych perspektyw, w którym królują depresja, nieszczęścia i o człowieku, który otrzymuje stanowisko Pośrednika, mającego roznosić mieszkańcom złe wiadomości. Ten fragment książki to zaproszenie do świata wyobraźni i twórczości głównego bohatera, ale trudno nie zwrócić uwagi na to, iż te światy przenikają się nawzajem.         

Mocno uderza nie tylko sposób w jaki Christensen pisze o relacjach między ludźmi, o braku umiejętności otwarcia się na innych, o niepokoju, który spala od wewnątrz, ale również znaczenie jakie nadaje słowu pisanemu, jak i temu wypowiadanemu, jaką ma ono moc zmieniania ludzi, jak wielka jest nasza małość wobec chwili gdy przychodzi takie słowo znaleźć.

Dużo w tym nostalgii, goryczy i trochę brak nadziei, radości. Ale też zachwyca klimat, piękny, pełen metafor język, intymność w jakiej uczestniczymy.  

Może nie każdemu taka literatura "podejdzie", ale ja byłem zachwycony.